Toàn Diện Về Kế Toán Và Thuế Cho Công Ty Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài

Việc vận hành và phát triển kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam không chỉ yêu cầu tuân thủ quy định kế toán, thuế mà còn cần hiểu rõ các đặc thù của doanh nghiệp FDI.

1.Tổng Quan Về Công Ty Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài (FDI)

1.1. Khái niệm công ty FDI

Công ty có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) là doanh nghiệp nhận vốn từ nhà đầu tư nước ngoài, có thể chiếm một phần hoặc toàn bộ vốn điều lệ. Tùy theo tỷ lệ góp vốn, công ty FDI gồm: doanh nghiệp liên doanh, công ty cổ phần có vốn nước ngoài, hoặc doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài.

1.2. Đặc điểm pháp lý và tài chính của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam

Về mặt pháp lý, doanh nghiệp FDI phải tuân thủ đồng thời nhiều hệ thống luật bao gồm Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư của Việt Nam cũng như các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam đã ký kết và tham gia. 

Về mặt nghĩa vụ báo cáo, các doanh nghiệp này phải thường xuyên thực hiện báo cáo định kỳ về tình hình hoạt động đầu tư với các cơ quan chức năng để đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động. Đặc biệt, doanh nghiệp FDI bắt buộc phải lập báo cáo tài chính được kiểm toán hàng năm nhằm đảm bảo tính chính xác và tuân thủ chuẩn mực kế toán. 

1.3. Vai trò của kế toán trong doanh nghiệp FDI

Trong các doanh nghiệp FDI, bộ phận kế toán không đơn thuần là đơn vị ghi chép số liệu tài chính mà thực sự đóng vai trò sống còn, mang tính chiến lược đối với hoạt động của doanh nghiệp. 

• Tư vấn và kiểm soát thuế: Kế toán giúp doanh nghiệp tuân thủ chính sách thuế phức tạp tại Việt Nam, từ đó hạn chế rủi ro và tối ưu nghĩa vụ tài chính đối với ngân sách nhà nước.
• Lập báo cáo tài chính đa chuẩn: Kế toán chịu trách nhiệm lập báo cáo tài chính theo chuẩn mực Việt Nam và đồng thời đáp ứng yêu cầu từ công ty mẹ hoặc nhà đầu tư nước ngoài.
• Hỗ trợ kiểm tra, thanh tra: Khi có yêu cầu từ cơ quan chức năng, bộ phận kế toán đóng vai trò giải trình số liệu, chứng minh tính minh bạch và hợp pháp của các giao dịch tài chính.
• Định hướng tài chính doanh nghiệp: Với hiểu biết chuyên sâu về dòng tiền và tình hình tài chính, kế toán góp phần xây dựng chiến lược tài chính, lập dự toán và quản lý dòng tiền, thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp FDI tại Việt Nam.

2. Các Loại Thuế Doanh Nghiệp FDI Phải Nộp

Doanh nghiệp FDI hoạt động tại Việt Nam phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về thuế, với nhiều loại thuế khác nhau và thời hạn nộp cụ thể.

2.1. Phân loại và thời hạn nộp thuế

Hệ thống thuế Việt Nam yêu cầu doanh nghiệp FDI nộp nhiều loại thuế với các thời hạn khác nhau trong năm. Mỗi loại thuế có chu kỳ và hạn nộp riêng mà doanh nghiệp cần tuân thủ nghiêm túc:

2.2. Ưu đãi thuế dành cho doanh nghiệp FDI

Miễn thuế nhập khẩu: đối với hàng hóa tạo tài sản cố định như máy móc, thiết bị, vật tư không sản xuất được trong nước. Ngoài ra, nguyên liệu phục vụ dự án ưu đãi đầu tư cũng được miễn thuế trong thời gian nhất định. Các dự án trong khu công nghệ cao, khu kinh tế, khu công nghiệp còn được hưởng ưu đãi riêng theo quy định.

Doanh nghiệp FDI có thể được miễn hoặc giảm tiền thuê đất, mặt nước từ 3 đến 15 năm tùy theo lĩnh vực và địa bàn đầu tư. Cụ thể, dự án đặc biệt ưu đãi được miễn 15 năm, ưu đãi thường được miễn 11 năm, và dự án tại vùng khó khăn được miễn 7 năm.

Miễn lệ phí trước bạ lần đầu với nhà xưởng, văn phòng trên đất thuê. Ngoài ra, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ưu tiên như giáo dục, y tế, văn hóa còn được miễn lệ phí với tài sản hình thành từ vốn đầu tư.

Ngoài ra, dự án FDI còn được khấu trừ đặc biệt các chi phí như R&D, đào tạo lao động, hỗ trợ lao động nữ và người dân tộc thiểu số, với tỷ lệ cao hơn bình thường, giúp giảm thu nhập chịu thuế.

>>> Xem thêm: Quy trình thành lập công ty có vốn đầu tư nước ngoài mới nhất

3. Kế Toán Công Ty Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài Cần Thực Hiện Những Gì?

3.1. Chế độ kế toán và hệ thống tài khoản áp dụng

Thông thường, các công ty FDI sử dụng chế độ kế toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC (áp dụng cho doanh nghiệp lớn) hoặc Thông tư 133/2016/TT-BTC (áp dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ). 

Về hệ thống tài khoản, doanh nghiệp FDI phải mở sổ theo hệ thống tài khoản kế toán Việt Nam, dù công ty có áp dụng song song chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) phục vụ nội bộ hoặc báo cáo hợp nhất cho tập đoàn mẹ. 

Kế toán cũng cần nắm vững các quy định liên quan đến chuyển đổi ngoại tệ, đánh giá chênh lệch tỷ giá, phân bổ chi phí, khấu hao tài sản cố định, trích lập dự phòng… bởi các yếu tố này thường phát sinh nhiều trong doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài. 

3.2. Báo cáo tài chính bắt buộc theo quy định Việt Nam

Báo cáo tài chính bao gồm bốn biểu mẫu chính: bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và bản thuyết minh báo cáo tài chính. Các báo cáo này phải được lập đúng kỳ hạn và được kiểm toán bởi công ty kiểm toán độc lập có đăng ký hoạt động tại Việt Nam.

3.3. Quy trình lưu trữ chứng từ, sổ sách

Doanh nghiệp FDI phải thực hiện quy trình lưu trữ chứng từ, hóa đơn, hợp đồng, sổ sách kế toán một cách khoa học, theo đúng thời hạn tối thiểu 10 năm theo quy định của Luật Kế toán. 

Việc lưu trữ có thể thực hiện bằng bản giấy hoặc bản điện tử nếu được cơ quan thuế chấp thuận, nhưng phải đảm bảo tính đầy đủ, nguyên vẹn và có thể truy xuất khi cần. Quy trình này rất quan trọng trong bối cảnh doanh nghiệp FDI thường xuyên bị thanh tra, kiểm tra thuế, đặc biệt nếu có hoạt động chuyển giá, giao dịch liên kết hoặc nhận ưu đãi đầu tư.

4. Báo Cáo Kế Toán Công Ty Có Vốn Đầu Tư Nước Ngoài Phải Nộp Theo Định Kỳ

Kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài cần biết những báo cáo này giúp cơ quan nhà nước theo dõi, đánh giá hiệu quả hoạt động, mức độ tuân thủ pháp luật và tình hình đầu tư của doanh nghiệp. 

4.1. Báo cáo tài chính năm

Trước tiên, báo cáo tài chính năm là loại báo cáo bắt buộc đối với tất cả doanh nghiệp FDI, bất kể quy mô vốn hay ngành nghề hoạt động. Báo cáo này bao gồm đầy đủ các biểu mẫu theo quy định như bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo lưu chuyển tiền tệ và bản thuyết minh báo cáo tài chính. 

Đặc biệt, đối với doanh nghiệp FDI, báo cáo tài chính phải được kiểm toán bởi một công ty kiểm toán độc lập được Bộ Tài chính cấp phép. Thời hạn nộp báo cáo tài chính thường rơi vào ngày 31/3 năm kế tiếp, và doanh nghiệp phải gửi cho cả cơ quan thuế quản lý trực tiếp, Sở Kế hoạch và Đầu tư, cũng như Cục Thống kê địa phương.

4.2. Báo cáo quyết toán thuế

Bên cạnh đó, báo cáo quyết toán thuế là nghĩa vụ bắt buộc vào cuối mỗi năm tài chính. Kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài cần lập báo cáo quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) và báo cáo quyết toán thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với người lao động.

Mỗi loại thuế có biểu mẫu và cách tính riêng biệt, kèm theo hồ sơ phụ lục như bảng kê chi phí hợp lý, hóa đơn đầu vào – đầu ra, bảng lương, hợp đồng lao động… Việc chậm nộp hoặc kê khai sai báo cáo quyết toán có thể dẫn đến việc truy thu thuế và xử phạt vi phạm hành chính.

>>> Xem thêm: Thủ tục giải thể công ty có vốn đầu tư nước ngoài theo đúng quy định

4.3. Báo cáo sử dụng lao động và bảo hiểm

Ngoài các báo cáo tài chính và thuế, kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài còn phải nộp báo cáo sử dụng lao động và bảo hiểm định kỳ cho cơ quan bảo hiểm xã hội và Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội tại địa phương. 

Các báo cáo này thường bao gồm danh sách người lao động, mức đóng bảo hiểm bắt buộc, số lượng tuyển – nghỉ việc trong kỳ, cũng như việc tuân thủ các chế độ bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Báo cáo lao động thường được nộp 6 tháng một lần, trong khi báo cáo bảo hiểm được thực hiện hàng tháng.

4.4. Báo cáo đầu tư định kỳ với Sở Kế hoạch & Đầu tư

Một trong những loại báo cáo đặc thù đối với kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài là báo cáo đầu tư định kỳ với Sở Kế hoạch và Đầu tư – nơi đã cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. 

Báo cáo này thường được nộp theo quý và theo năm, bao gồm thông tin về tiến độ thực hiện dự án, doanh thu, lợi nhuận, tình hình nhập khẩu máy móc – thiết bị, chuyển vốn từ nước ngoài vào Việt Nam, cũng như tình hình góp vốn của nhà đầu tư. 

4.5. Những sai lầm thường gặp trong kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài

Những sai lầm này không chỉ ảnh hưởng đến độ tin cậy của báo cáo tài chính mà còn có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như bị truy thu thuế, phạt vi phạm hành chính hoặc gây mất uy tín với cơ quan chức năng.

• Sai sót trong kê khai và xác định nghĩa vụ thuế: Mọi giao dịch kinh tế phải được chứng minh bằng các tài liệu hợp pháp, logic với nhau. Các tờ khai nếu không được nộp đúng thời hạn, doanh nghiệp có thể sẽ phải chịu phạt. Đặc biệt, cần lưu ý các trường hợp phụ lục đặc thù như báo cáo giao dịch liên kết, bảng kê hóa đơn hàng hóa dịch vụ mua vào, bán ra, và bảng kê chi tiết thuế GTGT được khấu trừ.

Ví dụ: Với khoản chi 100 triệu đồng nhưng chỉ thanh toán qua ngân hàng 80 triệu đồng, phần 20 triệu đồng còn lại có thể bị truy thu thuế thu nhập doanh nghiệp lên đến 4 triệu đồng (với thuế suất 20%). Không những vậy, doanh nghiệp còn phải chịu thêm tiền phạt chậm nộp và đối mặt với nguy cơ bị thanh tra sâu hơn, ảnh hưởng đến uy tín và hoạt động kinh doanh.

• Không cập nhật chính sách thuế mới: Nhiều doanh nghiệp FDI vẫn áp dụng những hướng dẫn đã hết hiệu lực, dẫn đến việc kê khai sai, áp dụng sai mức thuế suất hoặc bỏ sót các khoản phải nộp;
• Lập báo cáo sai định dạng: Các doanh nghiệp FDI đôi khi sử dụng phần mềm kế toán nước ngoài không tích hợp với biểu mẫu báo cáo theo chuẩn Việt Nam, dẫn đến việc trình bày không đúng mẫu quy định của Bộ Tài chính;
• Không lưu trữ các hợp đồng, hóa đơn, phiếu chi tiết hay bảng liên quan đầy đủ khi bị thanh tra: Doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn khi giải trình với cơ quan thuế hoặc kiểm toán độc lập. Đặc biệt, trong các trường hợp nghi ngờ có hành vi chuyển giá, việc thiếu hồ sơ xác định giá thị trường, hồ sơ giao dịch liên kết sẽ làm doanh nghiệp dễ rơi vào tình thế bất lợi, bị ấn định thuế hoặc xử phạt.

5. Kế toán trưởng và điều kiện bắt buộc theo luật

5.1. Vốn điều lệ bao nhiêu thì cần có kế toán trưởng?

Theo Luật Kế toán 2015 và Nghị định 174/2016/NĐ-CP, doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 10 tỷ đồng trở lên hoặc thuộc loại hình công ty TNHH hai thành viên trở lên, công ty cổ phần, doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI bắt buộc phải bổ nhiệm kế toán trưởng.

Trường hợp công ty mới thành lập chưa có người phù hợp, có thể cử phụ trách kế toán tạm thời, nhưng không quá 12 tháng kể từ ngày thành lập.

5.2. Điều kiện bổ nhiệm kế toán trưởng theo quy định pháp luật

Muốn được bổ nhiệm làm kế toán trưởng, phải có chứng chỉ bồi dưỡng kế toán trưởng, có trình độ chuyên môn từ đại học trở lên chuyên ngành tài chính, kế toán hoặc kiểm toán, đồng thời phải có kinh nghiệm thực tế làm công tác kế toán ít nhất 2 năm đối với người có trình độ đại học hoặc 3 năm với người có trình độ cao đẳng. 

6. Lời khuyên cho kế toán công ty có vốn đầu tư nước ngoài

Đối với doanh nghiệp FDI, đặc biệt là kế toán công ty 100% vốn nước ngoài, việc nắm chắc pháp luật thuế và chuẩn mực kế toán Việt Nam là điều kiện tiên quyết. Kế toán cần thường xuyên cập nhật chính sách mới, sử dụng phần mềm kế toán hiện đại, xây dựng quy trình lưu trữ khoa học và chủ động hợp tác với các đơn vị tư vấn pháp lý, thuế để được hỗ trợ kịp thời khi phát sinh rủi ro.

Nếu bạn cần hỗ trợ cụ thể cho công ty FDI của mình, hãy liên hệ với Alpha Legal – đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ pháp lý và kế toán cho doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam. Chúng tôi cam kết đồng hành và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bạn.

Câu hỏi thường gặp

1. Vốn điều lệ bao nhiêu thì phải có kế toán trưởng?

Theo quy định tại Luật Kế toán 2015 và Nghị định 174/2016/NĐ-CP, doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 10 tỷ đồng trở lên phải bổ nhiệm kế toán trưởng.

2. Doanh nghiệp FDI cần nộp những báo cáo gì?

Doanh nghiệp FDI cần nộp các báo cáo sau:

• Báo cáo tài chính năm (có kiểm toán) – nộp trước 31/3;
• Báo cáo quyết toán thuế TNDN, TNCN – nộp trước 31/3;
• Báo cáo sử dụng lao động, bảo hiểm – nộp tháng/quý/năm;
• Báo cáo đầu tư định kỳ – nộp quý và năm cho Sở KH&ĐT; 
• Báo cáo giao dịch liên kết (nếu có) – nộp cùng quyết toán thuế;
• Báo cáo khác theo ngành nghề (thống kê, môi trường, PCCC…).

3. Công ty có vốn nước ngoài phải kiểm toán không?

Có. Công ty có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) bắt buộc phải kiểm toán báo cáo tài chính hàng năm theo quy định tại Luật Kế toán và Luật Doanh nghiệp Việt Nam.